“Eu nacín no 1920. Cando tiña dezaseis anos, meu pai quería que fose arquitecto, cousa que a min me gustaba, mais veu a ruína da familia e tiven que conformarme cunha cousa máis barata: Belas Artes.
A fame levoume rápido por aí e axiña estaba gañando a vida como pintor, mais decateime de que ese non era o meu camiño e, polo ano 49, metinme no da cerámica, no que tamén atopei máis fracasos ca éxitos.
Estaba gañando a vida como pintor, mais decateime de que ese non era o meu camiño e, polo ano 49, metinme no da cerámica.
No ano 55, fun a América por mellorar a miña condición como ceramista, tamén por conectar con moitos dos exiliados políticos dos que nos chegaban noticias. Algúns deles coñecéraos antes da guerra no taller de meu pai; un deles Luis Seoane, era o que máis me interesaba e con que xa viña colaborando na súa revista Galicia Emigrante.
No ano 55, fun a América por mellorar a miña condición como ceramista, tamén por conectar con moitos dos exiliados políticos.
Mais a outros tamén os coñecín antes da guerra: Blanco-Amor, Rafael Dieste, Loís Tobío, Arturo Cuadrado… que, xunto con outros máis, reunían unha presa de exiliados que sabían moi ben o que había que facer cando volvesen á terra. Seoane e mais eu tomamos boa nota do que pensaban, e así naceu o Laboratorio de Formas, que poñería en marcha moitas desas ideas. Agás esta comuñón con Luis Seoane, alá van media ducia de fracasos na miña vida.
Con independencia da pintura, dos debuxos, dos carteis de cego e dese conxunto de tintas coñecido por “Xentes…”, obras que me pertencen como autor delas, vai un estudo sobre os fracasos que tiven na miña vida, o que pode axudar a coñecer a un home de noventa anos que non parou de traballar e que xustifican esta derradeira exposición da miña vida que coincide cos mesmos propósitos de apoio polo Goberno galego.
Polo ano 1980, para o número 41 da serie “Documentos”, de Ediciós do Castro, escribín un libro recordando feitos que eu vivín. Na contratapa, onde en xeral se fan reconsideracións do contido do libro, estas eran sobre todo do seu autor. Os méritos que eu contaba nese libriño non eran meus, senón do acontecer histórico. Así, dediquei esa tapa a descubrir os procesos negativos que me rodearon desde que nacín na casa da Tumbona.
Polo ano 1980, para o número 41 da serie “Documentos”, de Ediciós do Castro, escribín un libro recordando feitos que eu vivín.
Non ben saíu o libro, leuno, polo menos, o meu querido e malogrado amigo, o arquitecto Carlos Mejide, quen chamou para dicirme: “Así que non tes recoñecementos ao teu labor? Pois a Xunta —el tiña algún cargo nela— acaba de concederche un importante premio, e os recoñecementos non che van faltar no futuro. En efecto, a partir dese intre, como nunha premonición, empezáronme a chover premios e recoñecementos de todo tipo. Algúns, como o que se lle ocorreu ao meu querido e admirado amigo Ramón Villares, cando era Reitor da Universidade Compostelá: nada menos que facerme Doutor Honoris Causa; iso si que me enchía de orgullo. E, no ano 2007, outro querido e admirado amigo, Reitor da Universidade da Coruña, José María Barja, quixo non ser menos que a Universidade Compostelá e fíxome tamén, coma ela, Doutor Honoris Causa.
Os recoñecementos que me facían e os premios que me daban empezaban a remover a miña conciencia, sospeitando que a maior parte dos méritos non eran meus.
Os recoñecementos que me facían e os premios que me daban empezaban a remover a miña conciencia, sospeitando que a maior parte dos méritos non eran meus, senón que viñan transmitidos a través da importante obra de Sargadelos, da que a xente admiraba o labor, o talento e os coñecementos acumulados por Luis Seoane, o que na miña conciencia era un novo fracaso, pois Seoane xa deixara de pertencer a este mundo e eu, atendendo ao significado do Laboratorio de Formas, recibía recoñecementos que, na súa maior parte, non me pertencían.
Eu quería colaborar con amigos e con xente normal que achegasen a súa normalidade, mais tamén fracasei, pois os que se asociaban con este pensamento montáronme, polo ano 70, un preito por aquilo dos “meus méritos…”. Un preito, digo, que durou dez anos e do que fun condenado polo que dixen do fiscal, que me custou un lotiño de pesetas, mais o preito acabou porque estaba mal formulado.
Eu seguía vivindo da cerámica, mais a miña intención era sumarlle algo.
Ocorréuseme recordar os cegos que, cuns carteis debuxados coas secuencia dos crimes que eles cantaban nas feiras dos xoves en Santa Susana, me serviron de inspiración para facer uns cantos carteis de cego. Mais, ao mesmo tempo, estudei facer un robot que os cantaba, movía a boca, tocaba o violín, e tiña un sistema que ía iluminando os cadros que ía cantando. O robot aquel funcionaba.
Na Feira Industrial de Ferrol, á que acudiamos todos os anos con moita estima, houbo un ano no que faciamos as probas do robot en Sargadelos e, sabedor do proxecto o director da feira, ocorréuselle montar todo un espectáculo nun gran galpón que montara o INI e que ese ano non o utilizaba: o robot estaría no centro da sala, mentres a cerámica, nas súas vitrinas, quedaba polas paredes. Isto empezounos a preocupar, pois os carteis tiñan un certo sentido político, ao criticar aquelas chafalladas do réxime que ficaban ben claras, e non fora ser que as autoridades do réxime se visen retratadas nos carteis de cego e tomasen represalias. Chegou o día da inauguración da feira e alí estaban no pavillón do INI, para ver os robóticos carteis de cego, non sei cantos almirantes presididos polo ministro de Mariña. Viron con atención o robot funcionando e ao final dedicáronlle un grande aplauso e o director da feira quixo que os ministros e outros máis me coñeceran. E todas estas cousas representaban outro fracaso, pois os carteis de cego non lograban comunicar o seu sentido crítico. O Laboratorio de Formas tiña moito de creación construtiva universal, máis tamén de filosofía da nosa existencia, cunha cultura que viña de lonxe e que podía servir ao mundo con exemplo da nosa historia e do carácter dela.
En 1963, produciuse a primeira manifestación do Laboratorio, coa creación de Ediciós do Castro.
En 1963, produciuse a primeira manifestación do Laboratorio, coa creación de Ediciós do Castro. Axiña creou a Sociedade Cerámica de Sargadelos, SL, que ía recuperar dalgunha maneira a idea de Antonio Raymundo Ibañez na comarca de Sargadelos. Non perdemos o tempo en encargarlle o proxecto ao arquitecto Andrés Fernandez-Albalat, que concibiu a planta circular e que por entón xa formaba parte con nós do Laboratorio.
A colaboración con Luis Seoane foi algo excepcional.
A colaboración con Luis Seoane foi algo excepcional, as primeiras pezas que fixo o novo Sargadelos foron concibidas por el. Primeiro fixo unha pomba para gardar herba de namorar de San Andrés de Teixido, mais o que foi verdadeiramente xenial foron as 18 xerras representando outros tantos personaxes medievais galegos a partir de Prisciliano, decapitado na Porta Nigra de Tréveris por heresiarca. A ninguén se nos correu facer algo cunha idea tan excepcional que levaba impresa a sabedoría e o amor que Seone lle tiña a Galicia. Aquilo marcaba o significado que Sargadelos debía no seu desenvolvemento.
No ano 1970, inaugurábase o Museo Galego de Arte Contemporánea Carlos Maside, idea de Seoane, como de tantas outras cousas.
No ano 1970, inaugurábase o Museo Galego de Arte Contemporánea Carlos Maside, idea de Seoane, como de tantas outras cousas. Tamén se inauguraba ese ano a planta circular de Sargadelos cun congreso de deseño industrial. Viñeron arquitectos e deseñadores de moitas partes. Todos alardeaban dos méritos técnicos aos que se chegara con iso das computadoras que, coa súa perfección no traballo, ían facer innecesario o deseñador. Luis Seoane, coma sempre, tivo unha intervención discreta, mais xenial; logo de describir os coñecementos que el tiña de América deses aparellos, do lapis-luz etcétera, falou da perfección coa que traballaban esas máquinas que non se equivocaban nunca, mais el víalle un inconveniente para a creación porque as equivocacións e as dúbidas foron as que fixeron progresar a humanidade, e esas virtudes eran as que non tiñan esas computadoras.
Con 69 anos, Seoane morría no 1979. Eu aínda tiña que vivir cerca de trinta anos máis e soster o grupo de empresas que se creara.
Con 69 anos, Seoane morría no 1979. Eu aínda tiña que vivir cerca de trinta anos máis e soster o grupo de empresas que se creara.
Certo que a miña función, ademais de facer algunha cousiña e debuxos, era a de templagaitas e limpamerdas, cousa que abunda nas empresas.
Tentei ser o máis fiel a Luis Seoane e ser o máis xeneroso coas xentes que traballaban de acordo coa súa responsabilidade.
Tentei ser o máis fiel a Luis Seoane e ser o máis xeneroso coas xentes que traballaban de acordo coa súa responsabilidade. Mais isto non foi entendido por todos. Algúns, aproveitando a xenerosidade que Seoane me ensinara a ter, no ano 2006 provocaron a situación na que hoxe se atopa o complexo de Sargadelos e que representou o máis importante e definitivo fracaso da miña vida, pois quedamos absolutamente arruinados, xa que non volvín recibir unha peseta de Sargadelos. E para poder vivir nestes catro anos tivemos que vender moitas cousas, entre elas o piso que tiñamos en Madrid, que no seu día serviu para recoller os exiliados que volvían, e que garda historias importantes, entre elas a morte de Lorenzo Varela. Historias que están sen estudar, aínda que alí ficaron os documentos.
Como os fracasos non se poden expoñer nunha sala, decidín expoñer estas pinturas que foron quedando. A última que pintei foi no ano 71, con algúns carteis de cego, porque me sobraba tempo mentres se constituía e organizaba a planta circular de Sargadelos.
Hai 40 anos que eu non volvín coller un pincel.
Coido que dalgunha maneira reflicten o que pasaba pola miña cabeza, tendo en conta que hai 40 anos que eu non volvín coller un pincel, e que polo medio moitos fracasos agardaban a facerse definitivos na miña existencia”.
En Isaac Díaz Pardo: Pinturas e fracasos (catálogo da exposición co mesmo título, colgada na Casa da Parra en marzo e abril de 2011, en Santiago de Compostela). Lorenzo José Lorenzo , Daniel Suanzes-Carpegna Varela, César Antonio Molina, Ramón Paz Villares. Consellería de Cultura e Turismo, Dirección Xeral do Libro, Bibliotecas e Arquivos, 2011, Santiago de Compostela.